Më 6 janar 1882 lindi një nga figurat më të rëndësishme të kombit shqiptar, Fan Stilian Noli. Themeluesi i Kishës Autoqefale Shqiptare ka qenë përkthyes, politikan, diplomat, poet, dramaturg, muzikant dhe historian.
Fan Stilian Noli lindi në një familje të varfër në Ibrik Tepe, në Perandorinë Osmane. Si disa fshatra të tjerë të asaj krahine të banuar me shqiptarë, edhe Ibrik Tepe, kishte ruajtur gjuhën dhe traditat e të parëve. Noli e konsideronte fisin e vet me prejardhje nga Qyteza e Kolonjes. Ai filloi arsimimin e tij në vendlindje dhe më vonë vazhdoi studimet e tij në Egjipt dhe Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Noli ishte një student i zellshëm dhe shpejt tregoi një interes të veçantë për gjuhët dhe letërsinë.
Në fillim të shekullit XX, Noli u kthye në Shqipëri ku filloi të punonte në përkthime dhe gazetari. Ai ishte një përkthyes i shkëlqyer dhe arriti të përkthente një numër të madh veprash të rëndësishme nga gjuhët e huaja në shqip, duke kontribuar në pasurimin e letërsisë shqipe. Në vitin 1908, ai u bë një nga themeluesit e Kishës Autoqefale Shqiptare, duke sjellë një ndikim të madh në jetën fetare dhe kulturore të vendit.
Përveç kontributit të tij në fushën e letërsisë dhe fesë, Fan Noli ishte gjithashtu një politikan dhe diplomat i rëndësishëm. Në vitin 1924, ai u bë kryeministër i Shqipërisë për një periudhë të shkurtër, ku përpiqej të zbatonte reformat demokratike dhe modernizimin e vendit. Edhe pse qeveria e tij u rrëzua pas vetëm gjashtë muajsh, përpjekjet e tij për të përmirësuar situatën në Shqipëri mbeten të vlerësuara.
Gjatë periudhës së shkurtër të qeverisjes së tij, Fan Noli ndërmori reforma të guximshme, përfshirë përmirësimin e sistemit arsimor, konsolidimin e gjuhës shqipe si gjuhë zyrtare dhe përpjekjet për të forcuar identitetin kombëtar. Ai gjithashtu punoi për të rritur praninë e Shqipërisë në skenën ndërkombëtare, duke udhëhequr përpjekjet për anëtarësimin e vendit në Lidhjen e Kombeve.
Megjithatë, qeveria revolucionare e Nolit nuk zgjati gjatë. Vetëm pas disa muajsh, në dhjetor të të njëjtit vit, qeveria u rrëzua nga Ahmet Zogu, duke detyruar Nolin të largohej në mërgim. Pavarësisht kohës së shkurtër në pushtet, kontributi i tij mbetet një nga momentet më të ndritshme në historinë e Shqipërisë.
Fan Noli ishte gjithashtu një poet dhe dramaturg i njohur. Ai shkroi një numër të madh poezish dhe dramash që pasqyrojnë ndjenjat e tij për atdheun dhe kulturën shqiptare. Një nga veprat e tij më të njohura është drama me tre-akte Israilitë dhe Filistinë, e botuar në Boston 1907. Kjo dramë qe shkruar qysh më 1902, bazuar në historinë e Samsonit dhe Dalilës në Dhjatën e Vjetër.
Më 1921 doli vepra e tij madhështore në prozë “Historia e Skenderbeut ( Gjergj Kastriotit) , Mbretit te Shqiperise 1412-1468”
Përveç letërsisë, Noli ishte një muzikant i talentuar. Ai kompozoi dhe drejtoi shumë pjesë muzikore, duke sjellë një ndikim të madh në zhvillimin e muzikës shqiptare. Noli gjithashtu studioi muzikën klasike dhe kontribuoi në edukimin muzikor të brezave të rinj.
Fan Noli ka përkthyer një sërë veprash të rëndësishme nga autorë të njohur botërorë si Shekspiri dhe Ibseini. Disa nga përkthimet e tij më të njohura përfshijnë:
- “Hamleti” nga Shekspiri
- “Makbethi” nga Shekspiri
- “Jul Qezari” nga Shekspiri
- “Armiku i Popullit” nga Henrik Ibseini
Si historian, Fan Noli shkroi një numër të madh veprash mbi historinë e Shqipërisë dhe të Ballkanit. Ai ishte një studiues i përkushtuar dhe arriti të dokumentonte ngjarje të rëndësishme historike që kanë ndikuar në formimin e identitetit kombëtar shqiptar.
Fan Noli ndërroi jetë më 13 mars 1965 në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, duke lënë pas një trashëgimi të pasur kulturore dhe intelektuale. Ai mbetet një nga figurat më të respektuara dhe të dashura të kombit shqiptar, një simbol i përkushtimit dhe dashurisë për atdheun dhe kulturën.
Foto nga Google Images