Sandër Prosi, i lindur me Aleksandër Prosi më 6 janar 1920, në Shkodër, Shqipëri, ishte një fener i shkëlqimit artistik, trashëgimia e të cilit vazhdon të ndriçojë botën e artit skenik shqiptar. Vdekja e tij më 24 mars 1985 la një zbrazëti në zemrat e shumë njerëzve, por kontributet e tij në film dhe teatër e kanë përjetësuar emrin e tij ne thellesi te kulturës shqiptare.
Rrugëtimi i Prosit në art ishte sa i çuditshëm aq edhe i destinuar. Edhe pse fillimisht ndoqi stomatologjinë në Vjenë, joshja e skenës doli e parezistueshme, duke e shtyrë atë të braktiste studimet dhe të përqafonte pasionin e tij për performancën. Roli i tij i parë në “William Tell” të Friedrich Schiller-it vendosi skenën për një karrierë që do të zgjaste gati katër dekada, e shënuar nga mbi 100 role që shfaqnin shkathtësinë dhe thellësinë e tij si aktor.
Shfaqjet e tij nuk ishin thjesht akte; ato ishin shprehje të thella të gjendjes njerëzore. Prosi solli në jetë personazhe si Vuksani në “Fytyra e dytë”, Horatio në “Hamlet” dhe Otello në “Otello”, me një bindje që kapërceu skenën dhe ekranin.
Portretizimi i tij i Ismail Qemalit në “Nëntorin e Dytë” rezonoi me zjarr patriotik, duke e bërë atë të dashur për publikun në mbarë Shqipërinë.
Sandër Prosi ishte i njohur për rolet e tij të larmishme në kinematografinë shqiptare. Disa nga filmat e tij të famshëm përfshijnë:
– Nëntori i dytë (1982)
– Qortimet e vjeshtës (1981)
– Udha e shkronjave (1978)
– Në fillim të verës (1975)
– Dora e ngrohtë (1983)
– Përballimi (1976)
– Yje mbi Drin (1979)
– Yjet e netëve të gjata (1972)
– Horizonte të hapura(1968)
– Vitet e para (1965)
– Trim i mirë me shokë shumë (1961)
– Oshëtime në bregdet (1966)
– I teti në bronx (1970)
– Kush vdes në këmbë (1985)
– Mëngjeze lufte (1971)
– Detyrë e posaçme (1963)
– Plagë të vjetra (1968)
– Fijet që priten (1976)
– Shpërthimi (1974)
– Intrigë dhe dashuri (1957)
– Vajzat me kordele të kuqe(1978)
– Njeriu me top (1977)
– Gratë gazmore të Uindsorit (1959)
– Gjeneral gramafoni (1978)
– Guximtarët (1970)
– Fytyra e dytë(1968)
– Shtigje Lufte (1974)
– Diskutimi (1961)
– I çuditëshmi (1957).
Përkushtimi i Prosit për zanatin e tij shtrihej përtej performancës. Si profesor në Akademinë e Arteve të Shqipërisë nga viti 1962 deri në vitin 1975, ai ushqeu brezin e ardhshëm të aktorëve, duke dhënë mençuri dhe ndezur pasion në zemrat e të rinjve thespiantë. Angazhimi i tij në art u vlerësua me çmimin prestigjioz “Artist i Popullit i Shqipërisë”, një dëshmi e ndikimit të tij të pashlyeshëm në kulturën shqiptare.
Sander Prosi eshte cilësuar si një aktor i talentuar dhe i përkushtuar që la gjurmë të pashlyeshme në skenën e artit shqiptar. Interpretimet e tij karakterizoheshin nga një kuptim i thellë i personazheve që ai portretizonte dhe ai respektohej për profesionalizmin dhe pasionin e tij për zanatin. Trashëgimia e Prosit festohet nga ata që e njohën dhe punuan me të dhe kujtohet si një nga aktorët më të mëdhenj të historisë shqiptare.
Misteri rreth vdekjes së tij të parakohshme ka ngjallur shumë spekulime, por ajo që mbetet e padiskutueshme është trashëgimia artistike që la pas. Në vitin 2010, Presidenti i Republikës së Shqipërisë e nderoi pas vdekjes Prosin me titullin “Nderi i Kombit”, një nderim i duhur për një njeri që formësoi aq thellë peizazhin kulturor të vendit të tij.
Në 39 vjetorin e ndarjes nga jeta të Sandër Prosit, reflektojmë jo me pikëllim, por me mirënjohje. Sepse nëpërmjet artit të tij, ai arriti pavdekësinë dhe nëpërmjet kujtimeve tona, ai vazhdon të frymëzojë. Sandër Prosi mund të jetë larguar nga skena, por jehona e performancave të tij do të ketë jehonë për brezat që do të vijnë.
Jeta dhe vepra e Sandër Prosit mbeten një fener frymëzimi, duke na kujtuar fuqinë e artit për të kapërcyer kohën dhe për të prekur shpirtin. Trashëgimia e tij vazhdon, një dëshmi e shpirtit të qëndrueshëm të artit shqiptar.
Fotot marre nga Google Images