Më 11 tetor 1913, në qytetin e bukur të Shkodrës u botua nga At Gjergj Fishta, për herë të parë revista “Hylli i Dritës”, një ndër projektet më të shquara intelektuale dhe kulturore të asaj kohe. Ky botim shënonte një moment historik për kulturën dhe letërsinë shqiptare, duke u bërë një fener ndriçues për mendimin dhe identitetin kombëtar.
Revista u themelua nga At Gjergj Fishta, një prej personaliteteve më të rëndësishme të Rilindjes Kombëtare Shqiptare.
Që në editorialet e para, ai u drejtohej bashkëkombësve “se kur flasim për ekzistencën e Shqipnisë na e nënkuptojmë gjithmonë si Shtet të qytetnuem dhe europian”.
Revista “Hylli i Dritës” u botua dhe u qarkullua nga “Nikaj Press” dhe gjeti mbështetje të fuqishme nga figura të njohura të asaj kohe, si Luigj Gurakuqi. Fishta dhe Gurakuqi ndanin të njëjtat ideale për një Shqipëri të lirë dhe të pavarur, dhe përmes këtij botimi synonin të promovonin kulturën dhe identitetin shqiptar.
“Hylli i Dritës” kishte për qëllim të edukonte dhe të ndriçonte mendjet e shqiptarëve në një kohë kur identiteti kombëtar po forcohej dhe po fitonte terren. Përmbajtja e saj përfshinte artikuj mbi historinë, kulturën, gjuhësinë dhe çështjet sociale të kohës. Ajo u bë një platformë e rëndësishme për intelektualët shqiptarë për të shkruar dhe për të ndarë mendimet e tyre.
Megjithatë, pas shpërthimit të Luftës së Parë Botërore në vitin 1914, botimi dhe qarkullimi i “Hylli i Dritës” u ndalua nga austriakët. Ata e konsideronin revistën si një rrezik për interesat e tyre, pasi promovonte kauzën kombëtare dhe intelektualen shqiptare.
Në vitin 1944, nje nga aktet e para të qeverisë së Tiranës ishte mbyllja e kësaj reviste si “përfaqësuese e reaksionit”. Komunistet dënuan me vdekje dhe burg drejtuesit e revistes, si At Gjon Shllaku, At Anton Harapi, At Benardin Palaj, At Donat Kurti e shumë të tjerë. Gjithashtu u krye edhe vjedhja e trashëgimisë së saj arkivore nga shteti komunist.
Më 1993, pas renies së diktaturës, At Zef Pllumi filloi të botonte përsëri revistën “Hylli i Dritës”. At Zef Pllumi, mori përsipër rolin e redaktorit të revistës Revista u botua deri në vitin 1997, por u rifilloj sërish në vitin 2006 nën kujdesin e profesor Ardian Ndrecës.
Rilindja e “Hylli i Dritës” në vitin 1993 ishte një moment i rëndësishëm për kulturën shqiptare. Revista u bë një platformë e rëndësishme për shkrimtarët dhe intelektualët për të shprehur mendimet e tyre dhe për të promovuar kulturën dhe letërsinë shqiptare. Përmes këtij botimi, revista ndoqi traditën e saj të mbarëqendrueshme dhe ndihmuan në rilindjen e mendimit kritik dhe të lirë në Shqipëri.
Edhe pse revista u ndalua në vitin 1997 për shkak të vështirësive ekonomike dhe administrative, ajo u rifilloj sërish në vitin 2006. Kjo rifillim ishte një shembull i qëndrueshmërisë dhe përkushtimit për kulturën dhe letërsinë shqiptare.
“Hylli i Dritës” mbetet një nga simbolet më të rëndësishme të përpjekjeve për arsim dhe kulturë në Shqipëri. Përmes këtij botimi, At Gjergj Fishta dhe bashkëpunëtorët e tij arritën të lënë një trashëgimi të pasur që vazhdon të frymëzojë brezat e rinj edhe sot. Ky botim shërben si një kujtesë e fuqisë së mendimit të lirë dhe e rëndësisë së promovimit të kulturës dhe identitetit kombëtar.
Foto nga Google Images