Sot, më 29 qershor, shënojmë 132-vjetorin e vdekjes së Pashko Vasës, një figurë kyçe në lëvizjen kombëtare shqiptare. Lindur më 17 shtator 1825 në Shkodër, Vasa u bë një nga ideologët e parë dhe veprimtarët më të shquar të Rilindjes Kombëtare Shqiptare.
Pashko Vasa, i njohur edhe si Vaso Pasha ose Wassa Pasha, ishte një shkrimtar, poet dhe publicist që kontribuoi ndjeshëm në zgjimin kombëtar të shqiptarëve. Ai shërbeu si mutasarrif i Mutasarrifatit të Malit të Libanit nga viti 1882 deri në vdekjen e tij.
Gjatë karrierës së tij, Vasa punoi si sekretar për konsullatën britanike në Shkodër, ku përsosi njohuritë e tij në gjuhët e huaja si italisht, frëngjisht, turqisht dhe greqisht. Ai gjithashtu fliste anglisht dhe serbo-kroatisht, dhe më vonë mësoi arabisht.
Në vitin 1847, ai u nis për në Itali, ku mori pjesë në ngjarjet e trazuara të vitit 1848, duke përfshirë luftimet në Venecia kundër austriakëve. Pas arratisjes në Ancona dhe dëbimit në Stamboll, ai botoi përvojat e tij italiane në veprën “La mia prigionia” në vitin 1850.
Vasa u angazhua në mbrojtjen e të drejtave shqiptare, duke kontribuar në krijimin e Lidhjes së Prizrenit në vitin 1878 dhe duke hartuar një Memorandum për Autonominë Shqiptare. Ai gjithashtu luajti një rol në zhvillimin e një alfabeti për gjuhën shqipe.
Në vitin 1878-1882 qe një nga figurat kryesore të Komitetit të Stambollit për mbrojtjen e Shqipërisë. Më 1879 ishte ndër veprimtarët më aktivë të “Shoqërisë së të Shtypuri Shkronja shqip”.
Pashko Vasa është autor i një vargu veprash me karakter politik e historik, në të cilat mbrojti të drejtat kombëtare të popullit shqiptar. Ai shkroi një varg veprash të cilat i shërbenin zgjidhjes së çështjes së shkrimit dhe mësimit të shqipes; “Alfabeti latin i zbatuar në gjuhën shqipe” (“L’alphabet latin appliqué à la langue albanaise”, Konstandinopojë 1878, “Gramatika shqipe për të u përdorur nga ata që dëshirojnë ta nxënë këtë gjuhë pa ndihmën e një mësuesi” (“Grammaire albanaise à l’usage de ceux qui désirent apprendre cette langue sans l’aide d’un maître”, Londër 1887).
Pashko Vasa zuri një vend me rëndësi edhe në historinë e letërsisë shqiptare që po krijohej, ai është autor i vjershës së njohur “Moj Shqypni, e mjera Shqypni” (1880).
Si një figurë letrare, Vasa prodhoi vepra si “Rose e spine” në vitin 1873 dhe romanin francez “Bardha de Témal” në vitin 1890. Megjithëse shumica e botimeve të tij ishin në frëngjisht dhe italisht, poezia e tij ndikuese “O moj Shqypni”, e shkruar midis viteve 1878 dhe 1880, e siguroi atij një vend të përhershëm në historinë letrare shqiptare si një thirrje e zjarrtë për zgjimin kombëtar.
Pashko Vasa vdiq pas një sëmundjeje të gjatë në Bejrut më 29 qershor 1892. Në vitin 1978, në shekullorin e Lidhjes së Prizrenit, mbetjet e tij u transferuan nga Libani në një varr të thjeshte në Shkodër.
Ndërsa kujtojmë jetën dhe veprën e Pashko Vasës, ne nderojmë trashëgiminë e tij si një dritë që ndriçoi rrugën e lirisë dhe identitetit kombëtar shqiptar./Albaniancommunityinmichigan
Foto nga Wikipedia