Më 5 janar 1555, një ngjarje e rëndësishme në historinë e kulturës shqiptare ndodhi kur prifti katolik shqiptar Dom Gjon Bdek Buzuku përfundoi së shkruari veprën e tij të njohur si ‘Meshari’. Kjo vepër është njohur si monumenti i parë letrar i botuar në gjuhën shqipe dhe ka një rëndësi të madhe për identitetin dhe kulturën shqiptare.
Dom Gjon Bdek Buzuku ishte një prift katolik shqiptar, i cili njihet më së shumti për krijimin e ‘Mesharit’. Ai lindi në fillim të shekullit të XVI në një kohë kur Shqipëria ishte nën pushtimin osman dhe kultura shqiptare ishte nën kërcënim. Në këto kushte të vështira, Buzuku u përpoq të ruante dhe të përhapte gjuhën dhe kulturën shqiptare përmes shkrimit të kësaj vepre të shenjtë.
‘Meshari’ është një përmbledhje e liturgjisë katolike dhe përmban tekste të lutjeve dhe rregullave fetare në gjuhën shqipe. Kjo vepër u shkrua me një alfabet të bazuar kryesisht në alfabetin latin, me disa karaktere të ndryshme për të përfaqësuar tinguj të veçantë të gjuhës shqipe. Përveç rëndësisë së tij fetare, ‘Meshari’ ka një vlerë të madhe letrare dhe gjuhësore pasi përfaqëson një nga dokumentet më të hershme të shkruara në shqip.
‘Meshari’ i Dom Gjon Bdek Buzukut ka një rëndësi të jashtëzakonshme për kulturën dhe historinë shqiptare. Ai përfaqëson përpjekjen e parë për të shkruar dhe botuar një vepër në gjuhën shqipe, duke ofruar një bazë për zhvillimin e mëtejshëm të gjuhës dhe letërsisë shqipe. Veprat e mëvonshme letrare dhe fetare të shkruara në shqip u ndikuan nga ky monument letrar dhe ndihmuan në ruajtjen dhe zhvillimin e gjuhës dhe kulturës shqiptare gjatë shekujve.
Përveç kësaj, ‘Meshari’ ndihmoi në përhapjen e krishtërimit dhe vlerave fetare ndër shqiptarët në një kohë kur ndikimi osman dhe presioni për të ndërruar besimin ishin të mëdha. Kjo vepër shërbeu si një simbol i rezistencës kulturore dhe fetare dhe ndihmoi në ruajtjen e identitetit kombëtar të shqiptarëve.
Pas përfundimit të shkrimit të ‘Mesharit’, vepra humbi për një periudhë të gjatë kohore dhe u rizbulua në shekullin e XIX. Kopje e vetme e njohur e ‘Mesharit’ u gjet në vitin 1740 nga studiuesi kroat Vatroslav Jagić dhe u ruajt në Bibliotekën Apostolike të Vatikanit. Sot, kjo kopje e çmuar është një nga thesaret më të vlefshme të kulturës shqiptare dhe ruhet me kujdes në Arkivin e Shtetit në Shqipëri.
Dom Gjon Bdek Buzuku mbetet një figurë e rëndësishme në historinë e kulturës dhe letërsisë shqiptare. Përmes ‘Mesharit’, ai na ka lënë një trashëgimi të pasur gjuhësore dhe letrare që vazhdon të frymëzojë dhe të ndikojë brezat e sotëm dhe të ardhshëm. Ai na kujton rëndësinë e ruajtjes dhe promovimit të gjuhës dhe kulturës sonë, pavarësisht vështirësive dhe sfidave.📖🇦🇱
Foto nga Google Images