Një nga institucionet më të rëndësishme arsimore për shqiptarët, kolegji arbëresh “Shën Adrianit”, përkujton sot 293 vjetorin e tij të themelimit. Ky kolegj ka luajtur një rol të jashtëzakonshëm në formimin e personaliteteve të shquara shqiptare dhe ruajtjen e gjuhës dhe kulturës arbëreshe.
Kolegjit “Shën Adrianit” u themelua në vitin 1732 në Kalabri, Itali, me qëllimin për të edukuar të rinjtë arbëreshë dhe për të ruajtur trashëgiminë e tyre kulturore dhe gjuhësore. Që nga fillimet e tij, ky institucion ka qenë një qendër e rëndësishme intelektuale që ka formuar shumë figura të rëndësishme shqiptare që kanë kontribuar në fushën e arsimit, kulturës, dhe politikës.
Një nga karakteristikat më të veçanta të këtij kolegji është përkushtimi për të mbajtur gjallë traditat dhe besimin katolik të arbëreshëve, të cilët janë pasardhës të shqiptarëve që emigruan në Italinë Jugore pas pushtimit osman të Shqipërisë. Përmes programeve të dedikuara, kolegji ka ndihmuar në ruajtjen e identitetit arbëresh dhe të vlerave të tij të veçanta.
Kolegjit “Shën Adrianit” ka diplomuar disa nga personalitetet më të spikatura të shqiptarëve, të cilët kanë kontribuar ndjeshëm në zhvillimin e kombit shqiptar. Ndër to përmendim figuras si:
- Jeronim De Rada, një nga poetët më të mëdhenj të letërsisë arbëreshe shqipe.
- Giuseppe Schirò, studiues dhe historian i shquar shqiptar.
- Giuseppe Valentini, albanolog dhe studiues i njohur për punën e tij mbi kulturën dhe historinë shqiptarëve.
- Luigj Gurakuqi, një figurë e rëndësishme politike dhe kulturore shqiptare.
- Aleksandër Xhuvani, pedagog dhe filolog i njohur.
- Kolë Kamsi, akademik dhe albanolog i nderuar.
Ai ka qenë një institucion shumë i rëndësishëm në të kaluarën, por sot qendra e tij arsimore dhe fetare nuk funksionon më. Megjithatë, trashëgimia e tij dhe ndikimi i tij në kulturën arbëreshe dhe shqiptare vazhdojnë të mbeten të rëndësishme.